معاهده‌ مؤثر سازمان ملل برای پایان دادن به آلودگی پلاستیک به مرحله اجرا نزدیک می‌شود

هفته گذشته، مذاکرات مربوط به معاهده پلاستیک سازمان ملل به مرحله نهایی برنامه‌ریزی‌شده خود رسید. اد شپرد، مدیر ارشد پایایی جهانی یونیلیور که در این نشست‌ها حضور داشت، توضیح می‌دهد چرا نتیجه به دست آمده مطابق انتظار نبود و با این حال به آینده خوش‌بین است.

  • اگرچه در این مذاکرات توافق نهایی حاصل نشد، اما تصمیم برای ازسرگیری گفتگوها در سال آینده، راهکاری عملی برای پیشروی در این مسیر است.
  • مشخص بود که اکثر کشورها آماده پذیرش معاهده‌ای با اهداف کم‌اهمیت نیستند.
  • از دیدگاه تجاری، قوانین جهانی تنها راه برای سرعت بخشیدن به  گسترش راه‌حل‌ها و حمایت از رشد و اشتغال هستند.

پنجمین و آخرین دور از مذاکرات برنامه‌ریزی‌شده (INC5) برای معاهده سازمان ملل جهت پایان دادن به آلودگی پلاستیک، هفته گذشته در بوسان، کره جنوبی به پایان رسید. اگرچه این مذاکرات به توافق مورد انتظار یونیلیور و سایر کسب‌وکارها منجر نشد، اما توانستیم از بدترین سناریو، یعنی یک معاهده داوطلبانه، جلوگیری کنیم.

اد شپرد نماینده ائتلاف کسب‌وکارها برای یک معاهده جهانی پلاستیک در بوسان – ائتلافی که یونیلیور یکی از روسای آن است – در این مذاکرات حضور داشت. با او گفت‌وگو کردیم تا بفهمیم در این نشست‌ها چه اتفاقاتی افتاد و چه مسائلی محقق نشد.

می‌توانید خلاصه‌ای از نکات برجسته این نشست را با ما به اشتراک بگذارید؟

حضور در بوسان برای این مذاکرات تجربه‌ای بسیار لذت‌بخش بود. انتظاراتم بسیار بالا بود، اما واقعیت این است که توافقی حاصل نشد. خبر خوب این است که تصمیم گرفته شد جلسه‌ای با عنوان «INC5.2» در سال ۲۰۲۵ برگزار شود، که با توجه به وضعیت فعلی، یک گام عملی و منطقی است.

با وجود عدم دستیابی به توافق، دیدن پیشرفت‌های معنادار از سوی اکثر کشورها در برخی موضوعات کلیدی و همچنین توافق برای استفاده از متن ریاست [برای معاهده پیشنهادی] در جلسه بعدی، باعث دلگرمی من شد.

با این حال، این فرآیند همچنان با چالش‌هایی همراه است. گروه کوچکی از کشورها همچنان دیدگاه متفاوتی نسبت به معاهده دارند. این خطر وجود دارد که مذاکرات به یک روند بی‌پایان تبدیل شود و نتواند قوانین جهانی روشن و مشخصی را ارائه دهد؛ قوانینی که کسب‌وکارها و سرمایه‌گذاران فوراً برای گسترش راه‌حل‌ها به آن نیاز دارند.

آیا دولت‌ها با نیاز به قوانین جهانی موافق هستند؟

این مذاکرات چندین سال است که در حال انجام است و این اولین بار بود که اکثریت کشورها گرد هم آمدند و بر سر یک راه‌حل جاه‌طلبانه  و مشترک توافق کردند.

مکزیک رهبری گروهی متشکل از ۹۵ کشور را در مورد بند ۳ بر عهده داشت. این بند به حذف تدریجی محصولات پلاستیکی مشکل‌ساز و قابل اجتناب و مواد شیمیایی نگران‌کننده مربوط می‌شود و به‌عنوان سنگ‌بنای پیمان توصیف شده است. من با این توصیف موافقم. وقتی مواد و ترکیباتی شیمیایی وجود دارند که نباید استفاده شوند و جایگزین‌های مناسبی برای آن‌ها در دسترس است، نباید از آن‌ها استفاده کرد.

همچنین پاناما رهبری گروهی متشکل از بیش از ۱۱۰ کشور را در مورد بند ۶ – که به تولید مرتبط است – بر عهده داشت و خواستار آن شد که این پیمان  همراستا با دیدگاه ائتلاف تجاری به سطوح پایا دست پیدا کند. این موضوع به‌عنوان چالش‌برانگیزترین مبحث پیمان شناخته می‌شد، به همین دلیل خوشحالم که بیشتر کشورها با همکاری سازنده در تلاش هستند تا پیشرفت ملموسی داشته باشند.

مواد ۳ و ۶ برای اثربخشی این پیمان بسیار حیاتی هستند و تشکیل این دو گروه بسیار امیدوارکننده است. این همان رهبری‌ای است که به آن نیاز داریم و نشان روشنی است که اکثر کشورها پیمانی با اهداف پایین را نخواهند پذیرفت.

چگونه این همسویی به متنی برای معاهده تبدیل می‌شود؟

فرایند معمولاً کمتر از نتیجه اهمیت دارد، هرچند با توجه به نحوه برگزاری جلسات قبلی کمیته بین‌دولتی (INC)، همچنان این ریسک وجود دارد که به پیمانی با حداقل اهداف مشترک برسیم. این موضوع برای کسب‌وکار و همچنین برای سیاره زمین کافی نخواهد بود.

باز هم، برای اولین بار در این فرایند، اکنون متنی ساده‌شده داریم که به‌عنوان مبنای مذاکرات جاری پذیرفته شده است. در حالی که تمام اجزای حیاتی در آن گنجانده شده، برخی از بخش‌ها به اندازه کافی قوی نیستند تا وضوح و هماهنگی مورد نیاز کسب‌وکار را فراهم کنند.

یک مثال، مسئولیت توسعه‌یافته تولیدکننده (EPR) است که مؤثرترین روش برای توسعه زیرساخت‌های جمع‌آوری و پردازش را فراهم می‌آورد. متن فعلی تنها دولت‌ها را به اجرای مسئولیت توسعه‌یافته تولیدکننده (EPR) تشویق می‌کند؛ این موضوع باید به‌طور فوری در جلسه INC5.2 تقویت شود. نه‌تنها ما به تضمین اجباری برای اجرای EPR نیاز داریم، بلکه این امر باید مطابق با همان اصول اصلی که اثبات شده مؤثر هستند، انجام گیرد. به عنوان مثال، باید تحت نظارت دولت و مدیریت صنعت قرار گیرد و همچنین از هزینه‌های اکومدولار برای افزایش قابلیت بازیافت و بهبود انتخاب مواد استفاده شود.

هزینه‌های اکومدولار به این معناست که تولیدکنندگان بر اساس قابلیت بازیافت بسته‌بندی‌هایشان هزینه‌های متفاوتی پرداخت می‌کنند. به عبارت دیگر، بسته‌بندی‌هایی که بازیافت آن‌ها آسان‌تر است، نسبت به بسته‌بندی‌هایی که بازیافتشان دشوارتر است، هزینه کمتری به ازای هر تن خواهند داشت.

اقدام بعدی چیست؟

برای غلبه بر چالش‌های باقی‌مانده، نیاز به مشارکت سیاسی بیشتر از سوی پایتخت‌های کشورهای جهان احساس می‌شود.

اکثریت کشورها به‌وضوح اعلام کرده‌اند که باید در راستای انجام اقداماتی که ضروری هستند، حرکت کنیم.

اگر در جلسه INC5.2 گره‌گشایی حاصل نشود، کشورهایی که به دنبال پیمانی مؤثر و متناسب هستند باید تمام گزینه‌های موجود را بررسی کنند.

«ما در یک نقطه حساس و تعیین‌کننده قرار داریم. دولت‌ها باید به تلاش برای دستیابی به یک پیمان معنادار ادامه دهند که بر اساس قوانین جهانی اجباری در تمام مراحل چرخه عمر پلاستیک بنا شده باشد. یونیلیور با توجه به اینکه این اقدام بهترین راه‌حل برای بحران پلاستیک است و می‌تواند منجر به ایجاد شغل و رشد اقتصادی شود، تلاش‌های خود را دوچندان خواهد کرد.»

هاین شوماخر، مدیرعامل یونیلیور